Cognitive Computing en IBM Watson – Wat is het en wat biedt het de overheid?

Share this post:

Door Rob Nijman, IBM. Deze blog verscheen eerder op http://ibestuur.nl/partner-ibm.

Binnen de relatie tussen de overheid en de ICT-wereld past het niet om al te vaak een “nieuw ICT-tijdperk” uit te roepen. Al was het maar omdat er een gezamenlijke verantwoordelijkheid is om allereerst de projecten en producten van het huidige tijdperk goed te laten functioneren, op een manier die een plezierige relatie bestendigt  tussen de vragende en de aanbiedende partij. Dat daartoe nog werk is te verzetten krijgt ruim aandacht, al mogen we ons ook content tonen met de vele zaken die wél goed gaan.

Toch is het goed om eens stil te staan bij de mooie perspectieven die de nieuwe ontwikkelingen kunnen bieden. Het valt niet te ontkennen dat het ICT-veld op het punt staat een grote nieuwe stap mogelijk te maken. Een stap waarbij begerenswaardige noties als “begrip”, “kennis”, “leren” en communicatie in de eigen taal (soms: jargon) de burger, het bedrijfsleven en de overheid in toenemende mate gebruikersgemak en nieuwe inzichten zullen bieden.

Waar een bedrijf als IBM mede aan de wieg heeft gestaan van programmeerbare en gegevensverwerkende systemen, waarbij computersystemen

a) door mensen gevoed worden met data, kennis en informatie,
b) die data verwerken op een vooraf vastgestelde manier, en
c) vervolgens de uitkomst weer teruggeven op een eveneens vooraf vastgestelde manier,

richt IBM zich nu ook op Cognitieve Systemen. Systemen die in staat zijn om te leren van data, te redeneren en met mensen een interactie te hebben op een manier die ons het beste ligt. Ons vermogen om goede beslissingen te nemen wordt vergroot en we krijgen meer grip op de groeiende hoeveelheid data die verbonden is aan een bepaald probleemveld. Traditionele systemen, die geprogrammeerd zijn om te doen wat ze doen, zijn simpelweg steeds minder in staat om bij te blijven met grote, groeiende, hoeveelheden data in voortdurende beweging.

De belangrijkste karakteristieken van cognitieve systemen zijn dat ze begrijpen, leren, en op een voor ons natuurlijke manier met de mens redeneren en interacteren. Weliswaar op hun eigen (systeem-)manier, maar wel een manier die steeds meer gaat lijken op die van de mens. Een begrip als  “redeneren” zal hier wat sterk overkomen, het gaat erom dat dergelijke systemen in toenemende mate een op die van de mens gelijkende vorm van inzicht vertonen en opbouwen. Hoe meer gelijkenissen er met de mens zijn op dit vlak, des te beter de cognitieve eigenschappen van het systeem.

Veel van onze huidige systemen moeten door mensen “onderwezen” worden, door data, beloningen en vormen van “straf”. In toenemende mate zullen dergelijke systemen in staat zijn om zelf van data te leren, minder afhankelijk van menselijke trainers.

Cognitive Computing is binnen IBM verbonden aan het begrip “Watson”, het systeem dat een paar jaar geleden de amerikaanse kwis “Jeopardy” won van twee menselijke kampioenen. Watson was daarbij niet verbonden aan het internet. Het systeem is ondertussen doorontwikkeld ten behoeve van diverse toepassingsgebieden.

De toepassingsgebieden voor de de publieke sector voor dergelijke systemen zijn talrijk, en zullen ook gaandeweg worden ontdekt en ontwikkeld. Ik noem een paar voorbeelden die in recente contacten met geïnteresseerden op dit gebied zijn ontwikkeld. Cognitive Computing blijkt velen te inspireren:

• Zaakdossiers
  (pre-)Analyses van dossiers, bijvoorbeeld in de strafrechtketen, die het mogelijk maken dat de (menselijke) professionals sneller met hun eigen vooralsnog oninwisselbare bijdrage (en eindverantwoordelijkheid) kunnen beginnen. En dus productiever kunnen zijn.

• Parlement of Gemeenteraad
  Een burger zoekt een fragment van een debat in het video-archief, en heeft slechts wat diep menselijke omschrijvingen: dit onderwerp, ik dacht die partij maar weet niet zeker, woordvoerder was een man, oh ja, hij was kaal…

• Regels en beleidsdocumenten
  Krijg op basis van (wederom) Content Analyse meer grip op de inhoud van de veelheid van beleidsdocumenten, zie de verhoudingen daartussen op basis van tekstanalyse en kijk wanneer nieuw beleid of regelgeving overbodig is.
• Output en toegankelijkheid
  (Open) Data van een overheidsorganisatie beter vindbaar laten zijn, waarbij meerdere bronnen geraadpleegd kunnen worden en het systeem vragen stelt in begrijpelijke taal die ondersteunen bij het vinden.

De ICT-industrie is een pad opgegaan dat zal leiden tot systemen met toenemende cognitieve capaciteiten. IBM voorziet vier brede toepassingsdomeinen die gezamenlijk een basis voor verdere gedachtenwisseling en ontwikkeling vormen. Juist ook omdat ze direkt raken aan de wijze waarop mensen, vaak in gezamenlijkheid, denken en werken.

• Assistentie
  Ontwikkel diep inzicht in een bepaald domein en biedt deze informatie aan op een tijdige, natuurlijke en handzame wijze. Voor sommige domeinen is het volume, de beweeglijkheid en de gevarieerdheid in vorm van informatie groter dan door mensen is te bevatten. Hier speelt het cognitieve systeem de rol van assistent.
• Een groei in mogelijkheden brengt ons op het niveau van Begrip, waarbij  modellen in beeld komen. Systemen beginnen modellen te bouwen, van zichzelf, hun gebruikers en de wereld. Modellen waarmee cognitive agents aan de slag kunnen.
• Een volgende niveau is het niveau van Besluitvorming, op weg naar het moment dat wij de systemen kunnen vertrouwen en op hun oordeel kunnen varen. Een goede ontwikkeling, want het zijn immers vooroordeelvrije oordelen en beslissingen, maar voordat we zover zijn moet er nog veel gebeuren: er moeten standaarden in gebruik genomen worden die bepalen of we machines en systemen kunnen vertrouwen, en de beslissing moet herleidbaar zijn.
• De hoogste sport van de cognitieve ladder is Ontdekking / Discovery, wanneer we systemen beginnen te bouwen die inzichten blootleggen op een niveau dat nu wellicht alleen haalbaar is voor de meest briljante vertegenwoordigers van de mensheid.  En toch zonder enige magie: het inzicht en de verbindingen worden gecreeerd op op basis van begrip van de wereld om ons heen en  door om te gaan met zeer grote hoeveelheden informatie.

De ontwikkelingen zijn indrukwekkend en de verleiding om over  toepassingen na te denken is groot. In de komende periode zullen verdere stappen worden gezet naar beproevingen en tests. Velen van ons zullen het oog in eerste instantie gericht houden op de huidige ICT en de huidige toepassingen, in te zetten op een manier die alle betrokkenen positief stemt. Dat daarbij nieuwe beloftevolle ontwikkelingen vlak achter de horizon gloren – en deels nu al bruikbaar zijn – biedt een mooi perspectief.