Op klimaatexpeditie voor een groene economie

Share this post:

Op 1 september 2014 vertrokken Robert-Jan Sips en Gert Jan Keizer vanuit Amsterdam om een samenwerking op te zetten met Russische en Centraal Aziatische universiteiten om gezamelijk de waterproblematiek in Centraal-Azie een halt toe te roepen, onder de vlag van Stichting Dutch Courage

De Waterproblematiek in Centraal Azie wordt het meest gekenmerkt door het verdwijnen van de Aralzee. De Aralzee is een binnenzee die in 1960 nog een gebied ter grootte van Ierland besloeg en sindsdien geleidelijk is opgedroogd, totdat hij dit jaar bijna geheel verdween, zoals afgelopen zomer werd gerapporteerd door NASA.

Een eeuw geleden was het meer rijk aan vis en leefden de mensen die aan de oevers woonden van de visvangst. In 1989 was alle vis verdwenen, door het toenemende zoutgehalte van het uitdrogende meer en was de bodem van het meer veranderd in een giftige, zoute woestijn, geteisterd door een extreem landklimaat. Het meest zichtbaar is dit in de stad Muynaq, waar de resten van de vissersvloot liggen te roesten op het terrein dat eens de haven was en de meeste huizen zijn verlaten en vervallen.

Om te begrijpen hoe dit zover heeft kunnen komen, is enige kennis van waterhuishouding en de economie van het gebied noodzakelijk. De meeste rivieren op de wereld komen uit op een zee of oceaan, waardoor vervuilende stoffen (zoals zout) over een groot oppervlakte worden verspreid. Andere rivieren komen uit op een binnenzee, zoals de Aralzee, die geheel omsloten is door land. Het water kan daaruit dus alleen verdwijnen door verdamping, waardoor binnenzeeen zeer gevoelig zijn voor vervuiling. Een goed voorbeeld van vervuiling door zout is de Dode zee.

Centaal Azie wordt gekenmerkt door een woestijnklimaat, met extreem weinig neerslag. De Aralzee wordt gevoed door 2 rivieren; de Amu Darya en de Syr Darya, die smeltwater aanvoeren vanuit de hoge Pamir en Tien-Shan bergen. Tot in de 20^ste eeuw was de Aralzee een zoetwatermeer, met veel eilanden (Aral = zee van eilanden). Toen ging het echter mis. Waarom? Irrigatie voor de katoenproductie.

Al sinds de tsarentijd werd er in Centraal-Azie geirrigeerd voor de katoenproductie. Rond 1917 was er een gebied ter grootte van Nederland in beslag genomen door katoenvelden. Omdat de lokale boeren wisten dat er zout zit in het grondwater en in de bodem, legden ze ondergrondse gangen aan om deze velden te irrigeren, waardoor het water gescheiden bleef van het zout in de bodem en het grondwater.

Na de stichting van de Sovietunie ging de vraag naar katoen echter sterk omhoog. Om hierin te kunnen voorzien legden Soviet ingenieurs grote dammen en kanalen aan in de Syr Darya en Amy Darya en maakten de katoenvelden drijfnat, om het katoen zo snel mogelijk te laten groeien, zonder dat dit water goed kon worden afgevoerd. Hierdoor ging veel water uit de rivieren verloren door verdamping en, wat er aan vervuiling en zout in het water had gezeten bleef in de bodem achter. Hierdoor raakte de grond langzaam onvruchtbaar en droogde de Aral zee uit, door het overmatig aftappen van water uit Amu en Syr Darya.

De gevolgen voor mens en dier van het uitdrogen van de Aralzee waren enorm. Het zoetwaterleven in het meer werd onherroepelijk vernietigd, het klimaat van de gehele regio (voorheen gematigd door de nabijheid van de zee) veranderde in een extreem landklimaat en de achtergebleven bewoners hebben te kampen met armoede en ziektes, door de vervuilde omgeving, die zich steeds verder uitbreidt (tot honderden kilometers in de omtrek) door de veelvuldige zout- en zandstormen in het gebied.

Helaas staat de ramp met de Aralzee niet op zichzelf. Wereldwijd worden, onder druk van de toegenomen vraag naar landbouwproducten door de immer groeiende wereldbevolking, vele gelijksoortige ecosystemen bedreigd, de bekendste zijn het Tsjaadmeer in Nigeria en het Balkhashmeer in Kazakhstan.

De gevolgen voor de natuur zijn duidelijk zichtbaar. Niet minder dan 50% van de dierpopulatie wereldwijd is verdwenen gedurende de afgelopen 40 jaar, concludeert het WNF in haar laatste “Living Planet Report”, de hardste klappen, niet verwonderlijk, bij de zoetwaterdieren; met een gemiddelde afname in populatie van bijna 80%.

Deste wranger zijn deze getallen, wanneer je beseft dat het door middel van relatief simpele technologie mogelijk is om het watergebruik in de landbouw (verantwoordelijk voor 96% van het wereldwijde watergebruik) met zo’n 30% terug te dringen. Door het meten van de vochtigheid op verschillende punten in de akker en deze metingen te combineren met data-analyse en weersvoorspellingen, kan een advies gegeven worden aan boeren waar en wanneer te bewateren. Deze technologie hiervoor is momenteel echter te onbetrouwbaar, duur en complex voor wereldwijde adaptie door de vaak arme en ongeschoolde boeren in de bedreigde gebieden.

Poseidon

Het Poseidon project probeert hierin door middel van vrij toegankelijke technologie verandering aan te brengen. Deze technologie moet echter wel ontwikkeld worden en snel! Gesteund door vrijwillgers bij IBM en de TU Delft vertrokken Sips en Keizer naar Rusland en Centraal Azie om hulp te zoeken bij locale technische universiteiten om gezamelijk deze technologie te ontwikkelen en niet zonder succes!

Vrijwillgers bij IBM de basis voor het systeem, met een bijbehorende set tutorials ontwikkeld (http://www.ibm.com/developerworks/cloud/library/cl-poseidon1-app/index.html). En na gastcolleges bij de Ruslands beroemde technische universiteiten Bauman (Moskou Technische Staats Universitieit) en Novosibirsk (Novosibirsk Staatsuniversiteit) en de nieuwere universiteiten in Kazakhstan en Kyrgizie (Turan University en International IT University in Almaty en Kyrgyz Technical State University en  Kyrgyz State University of Construction, Transportation and Architecture) staat een groep studenten en wetenschappers te trappelen om mee te werken.

Voor meer informatie zie www.dutchcourage.org en www.poseidonproject.org